ยาต้านไวรัสเอชไอวี (HIV) ถือเป็นหัวใจสำคัญในการรักษาโรคติดเชื้อไวรัส HIV สิ่งสำคัญของยาต้านไวรัส HIV คือ เพื่อลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ HIV ทั้งก่อนและหลังการสัมผัสเชื้อ และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ในยุคปัจจุบันก็มีอัตราการติดเชื้อเอชไอวี (HIV) เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ  ซึ่งการสวมถุงยางอนามัย และไม่ใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้อื่นจะช่วยป้องกันการติดเชื้อได้ แต่สำหรับกลุ่มที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี (HIV) นอกจากการสวมถุงอนามัยเพื่อป้องกันการติดเชื้อ ปัจจุบันยังมียาต้านไวรัสที่จะช่วยลดความเสี่ยงได้ทั้งก่อนและหลังสัมผัสเชื้อ ได้แก่ ยาเพร็พ (PrEP) และยาเป๊ป (PEP) ลองไปรู้จักประสิทธิภาพของยาทั้ง 2 ชนิดกันค่ะ

ยา PrEP คืออะไร?

PrEP ป้องกันก่อนเสี่ยง

เพร็พ PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) คือ ยาต้านไวรัสที่ใช้ในการป้องกันการติดชื้อเอชไอวี (HIV) ในผู้ที่มีผลเลือดลบ เริ่มใช้เตรียมไว้ก่อนการสัมผัสโรค หรือก่อนมีโอกาสสัมผัสเชื้อ เพร็พ (PrEP) ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ได้ จึงยังจำเป็นต้องใช้ถุงยางอนามัยในการป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ

1. กินยา PrEP นี้เป็นประจำทุกวัน วันละ 1 ครั้ง
2. ตรวจเลือดเพื่อติดตามประสิทธิภาพของยาทุก ๆ 3 เดือน
3. ไม่สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ได้ เช่น หนองใน หนองในเทียม หรือชิฟิลิส
4. เพร็พอาจจะเหมาะกับคุณ หากคุณไม่สามารถใช้ถุงยางอนามัยได้ทุกครั้ง หรือเคยมีโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หรือใช้ยาเมื่อมีเพศสัมพันธ์

ยา PEP คืออะไร?

PEP เสี่ยงแบบฉุกเฉิน

เป๊ป PEP (Post-Exposure Prophylaxis) คือ ยาต้านไวรัสฉุกเฉิน สำหรับผู้ที่มีผลเลือดลบที่เพิ่งสัมผัสเชื้อ HIV มาไม่เกิน 72 ชั่วโมง เนื่องจากมีงานวิจัยพบว่า การรับประทาน PEP หลัง 72 ชั่วโมง จะให้ผลได้น้อย หรือไม่สามารถป้องกันการติดเชื้อได้เลย ทั้งนี้การรับประทาน PEP ยิ่งเร็วยิ่งให้ผลดี (Every hour counts) และต้องรับประทานวันละ 1-2 ครั้ง เป็นเวลา 28 วันติดต่อกัน และเนื่องจาก PEP ใช้สำหรับผู้ที่ยังไม่ติดเชื้อ HIV ในการป้องกันการติดเชื้อหลังมีการเสี่ยงเท่านั้น ก่อนเริ่มรับประทานยานี้จึงต้องตรวจเลือดหาเชื้อ HIV ก่อนทุกครั้ง

PrEP กับ PEP แตกต่างกันอย่างไร?

PrEP และ PEP นั้นเป็นยาต้านไวรัสในกลุ่ม Antiretroviral Drugs (ARV) เช่นกัน ซึ่งในปัจจุบันได้การรับรองให้นำมารักษาเชื้อเอชไอวีได้ มีหน้าที่ป้องกันการติดเชื้อที่แตกต่างกัน รวมถึงมีความสำคัญอย่างมากสำหรับคนที่มีผลเลือดลบหรือผู้ที่ยังไม่ติดเชื้อ HIV สรุปคือ

• PrEP คือ ยาป้องกันก่อนการเสี่ยงในการได้รับหรือสัมผัสเชื้อ HIV
• PEP  คือ ยาฉุกเฉินที่ต้องทานหลังการเสี่ยงการได้รับหรือสัมผัสเชื้อ HIV ภายในเวลา 72 ชั่วโมง รับประทานติดต่อกันนาน 28 วัน

PrEP และ PEP เหมาะกับใคร?

PrEP

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์กับผู้ที่มีเชื้อเอชไอวี (HIV)
• ผู้ที่มีคู่นอนหลายคน
• ผู้ที่ทำงานบริการทางเพศ
• ผู้ที่มีโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ภายใน 6 เดือนที่ผ่านมา
• ผู้ที่ใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้อื่น
• ผู้ที่ใช้สารเสพย์ติดชนิดฉีด
• ผู้ที่รับยา PEP (Post-Exposure Prophylaxis) อยู่เป็นประจำโดยไม่สามารถลดพฤติกรรมเสี่ยงลงได้

ทั้งนี้ผู้ที่จะได้รับยา PrEP จะต้องมีหลักฐานจากการตรวจเลือดว่าไม่มีการติดเชื้อเอชไอวี (HIV) ณ เวลาที่ได้รับ PrEP รวมทั้งไม่มีประวัติ และอาการที่บ่งชี้ถึงการติดเชื้อเอชไอวีเฉียบพลัน

PEP

หากผู้ที่เสี่ยงเป็นผู้ที่ยังไม่เคยติดเชื้อหรือไม่รู้ว่าตัวเองติดเชื้อหรือไม่ ควรรีบติดต่อแพทย์ทันทีภายใน 72 ชั่วโมงหลังเกิดเหตุการณ์ที่เสี่ยง เช่น

• อาจได้รับเชื้อระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ เช่น ถุงยางอนามัยแตกหรือรั่ว
• มีการใช้เข็มร่วมกับผู้อื่น
• กลุ่มที่เปลี่ยนคู่นอนบ่อย ๆ ทั้งเพศชายและเพศหญิง หรือ

กลุ่มชายรักชาย ที่มีความเสี่ยงต่อการได้รับเชื้อเอชไอวี (HIV) จากการมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก รวมถึงผู้ที่มีโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ภายใน 6 เดือนที่ผ่านมา

หากสงสัยว่าสัมผัสเชื้อ ไม่แน่ใจในความเสี่ยง ควรรีบปรึกษาจากแพทย์ และเข้ารับการตรวจเลือดทันที

จะเริ่มกินยา PrEP และ PEP ต้องทำอย่างไร?

PrEP

งดมีเพศสัมพันธ์ 2 สัปดาห์ก่อนมารับเพร็พ (PrEP) ท่านจะได้รับการตรวจหาเชื้อเอชไอวี การทำงานของตับและไต และหลังจากที่ได้รับยาเพร็พ (PrEP) ครั้งแรกจะนัดตรวจเลือด 1 เดือน หลังจากนั้นนัดตรวจเลือดทุก 3 เดือน หากต้องการหยุดยา ผู้มารับบริการต้องมาตรวจเลือดก่อนหยุดยาเพร็พ (PrEP) ทุกครั้ง

PEP

ก่อนที่จะรับยาเป็ป (PEP) แพทย์จะซักประวัติเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น และพิจารณาว่าจำเป็นต้องรับยาเป็ป (PEP) หรือไม่ โดยแพทย์จะสั่งตรวจหาเชื้อเอชไอวี ตรวจไวรัสตับอักเสบบี การทำงานของตับและไตก่อนรับยาเป็ป (PEP) (หากติดเชื้อ HIV อยู่ก่อนแล้ว จะไม่สามารถใช้ยาเป็ป (PEP) ได้) หลังรับประทานยาครบ 28 วัน ตรวจเอชไอวีซ้ำ 1 เดือน และ 3 เดือน งดบริจาคเลือด และใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์

PrEP และ PEP กินอย่างไร?

• กินยา PrEP เป็นประจำทุกวัน วันละ 1 เม็ด แพทย์จะนัดทุก 3 เดือน เพื่อตรวจหาการติดเชื้อเอชไอวี และเฝ้าระวังผลข้างเคียงของยา ถ้าไม่มีความเสี่ยงแล้ว สามารถหยุดได้หลังมีความเสี่ยงครั้งสุดท้าย 4 สัปดาห์

กินยา PEP ต้องได้รับทันที ห้ามเกิน 72 ชั่วโมง ทานวันละ 1 เม็ด ติดต่อกัน 28 วัน